„Во Македонија сѐ уште преовладуваат предрасудите за луѓето што имаат Даунов синдром, па токму затоа се доведуваат во прашање и нивните основни човекови права. Мора да дејствува во насока оваа реалност да се промени, да се направат низа реформи во институциите кои понатаму ќе овозможуваат непречено интегрирање на лицата со Даунов синдром во целокупното општество“, посочуваат од Центарот за Даунов синдром.
Оспособување на луѓето со Даунов синдром да проговорат, да бидат чуени и да влијаат врз владините политики и дејствувања, со цел да бидат целосно вклучени во заедницата. Токму во оваа насока е и годинешната тема на Светскиот ден на лицата со Даунов синдром, „Мојот глас, мојата заедница“, бидејќи секоја година гласот на луѓето со Даунов синдром и оние што живеат и работат со нив станува сѐ погласен.
„’Даун синдром интернешнл’ нѐ повикува сите нас, од различни краишта на светот, да одбереме активности и настани кои ќе помогнат во подигнување на јавната свест за тоа што е Дауновиот синдром, што значи да имате Даунов синдром и како луѓето со Даунов синдром ги збогатуваат нашите животи и нашите заедници. Во текот на оваа година, сите заеднички ќе се фокусираме на оспособување на луѓето со Даунов синдром и нивните гласноговорници да проговорат, да бидат чуени и да влијаат врз владините политики и дејствувања, да бидат вклучени целосно и врз еднакви основи со другите, во сите аспекти од општеството“, изјави Ида Мантон, претседателка и основач на Центарот за Даунов синдром.
Многу е важно да се знае точниот број на луѓето со Даунов синдром, вели Мантон, а тоа е она што недостасува во земјава, дата-базата на податоци. Но, за среќа, од година во година, семејствата во кои има лице со Даунов синдром стануваат сѐ поактивни и се дел од Центарот за Даунов синдром, па на тој начин се чувствуваат како дел од една поголема заедница и не се изолирани.
„За жал, во Македонија сѐ уште преовладуваат предрасудите за луѓето што имаат Даунов синдром, па токму затоа се доведуваат во прашање и нивните основни човекови права. Ние мора да дејствуваме во насока оваа реалност да се промени, да се направат низа реформи во институциите кои понатаму ќе овозможуваат непречено интегрирање на лицата со Даунов синдром во целокупното општество. Постојат многу нелогичности околу голем број прашања, на пример, доколку семејството одлучи да си го задржи детето со Даунов синдром добива финансиска помош во износ од 4.000 денари. Во случај семејството да го даде детето со Даунов синдром на згрижувачко семејство, тоа семејство добива финансиска помош од 250 евра, што нема никаква логика. Освен тоа, финансиската помош им се укинува на луѓето со Даунов синдром кога ќе наполнат 20 години, што е сосема погрешно“, појаснува Мантон.
За да ја остварат крајната цел, а тоа е да се осамостојат и да се грижат за себе, како што вели Мантон, децата и луѓето со Даунов синдром мора да бидат исто третирани. Дел од нив, појаснува таа, односно оние чиишто родители се финансиски моќни имаат можност да се образуваат и да се вработат, но за сите други борбата е бесконечна. Сосема ист став споделуваат и дел од тренерите по пливање кои работат со деца со Даунов синдром.
„Треба да се стави крај на стереотипите дека децата со Даунов синдром не можат да постигнуваат резултати во учењето, во уметноста или пак во спортот. Тоа е сосема погрешно размислување. Тие можеби малку побавно ги совладуваат вештините, но сепак ги постигнуваат резултатите. Потребни се трпение и љубов и сѐ може да се постигне. За разлика од кај нас, во светот, конкретно во Данска децата уште од мали нозе ги учат на емпатија. Крајно време е и ние да ги напуштиме предрасудите и стереотипите и да почнеме да ги препознаваме способностите на луѓето со Даунов синдром и да им овозможиме да се афирмираат како рамноправни членови на заедницата“, велат дел од тренерите по пливање во Спортскиот центар „Борис Трајковски“.
Според народниот правобранител, на децата/лицата со посебни потреби, како и на сите други деца/лица, треба им се обезбеди целисходен живот базиран врз еднаквост и недискриминација.
Потребно е нивните гледишта да бидат слушнати и земени предвид, како и да се создадат услови за нивно учество во заедницата и придонес во изградба на општество во кое е обезбедено подеднакво уживање на човековите слободи и права, еднаков третман на различностите, со почитување и уважување на човековото достоинство. Унапредување, заштита и обезбедување, лицата со посебни потреби целосно и еднакво да ги уживаат човековите права и основните слободи, како и да го промовираат почитувањето на нивното достоинство, кое впрочем е и основна цел на Конвенцијата за правата на лицата со инвалидност, ратификувана од страна на Република Македонија на 5 декември 2011 година.
Исто толку важна е и промената на општествените вредности и ставови, во насока на подигање на свеста за попреченоста и развивање на инклузивни услуги, а со тоа прифаќање дека децата/лицата со посебни потреби, исто како и другите, имаат потреба од индивидуализиран пристап.
Република Македонија ги има ратификувано Конвенцијата за правата на детето и Конвенцијата за правата на лицата со инвалидност, во кои исто така е уредено правото на образование. Имено, во член 28 од Конвенцијата за правата на детето е уредено дека државите членки му го признаваат правото на образование на секое дете и поради постепено остварување на ова право врз основа на еднакви можности го прогласуваат основното образование за задолжително и бесплатно за сите.
Воедно, според Конвенцијата, државите се обврзани да преземаат мерки за поттикнување на редовното посетување на училиштата и за намалување на испишувањето од училиштата. Во согласност со член 29 од Конвенцијата, образованието треба да биде насочено кон развојот на личноста на детето, надареноста и менталните и физичките способности до крајни граници.
Конвенцијата за правата на лицата со инвалидност во член 24, кој се однесува на образованието, уредува дека државите членки го признаваат правото на образование на лицата со инвалидност, без дискриминација и врз основа на еднакви можности, со обезбедување на вклучен систем на образование на сите нивоа и доживотно учење, наменето за целосен развој на човековиот потенцијал, чувство на достоинство и самовреднување, како и зајакнување на почитувањето на човековите права, основни слободи и човекова различност. Понатаму, Конвенцијата укажува лицата со инвалидност да не се исклучуваат од општиот образовен систем врз основа на инвалидност, да им се обезбеди пристап до вклучително, квалитетно и бесплатно основно и средно образование на еднаква основа со другите во заедниците во кои живеат, со разумно приспособување на индивидуалните потреби, како и добивање на потребната поддршка во рамките на општиот образовен систем.
